Biografi Dr.Suwardi, M.Hum.

SUWARDI ENDRASWARA, mijil wonten ing tlatah Kulon Progo, 3 April 1964. Ngangsu kawruh babagan sastra lan budaya Jawa wonten ing IKIP Yogyakarta, rampung anggenipun ngangsu kawruh rikala taun 1989. Lajeng piyambakipun dipunparingi kapitayan dados salah satunggaling staff pengajar wonten ing almamateripun, ingkang samenika dados program studi Pendidikan Bahasa Jawa, FBS UNY. Tanggal 17 Maret 2011 sampun ngrampungaken S3 wonten ing UGM, kanthi ngonceki babagan teks-teks mistik kejawen. Piyambakipun sampun nate dados guru SPG 17 III Bantul dangunipun tigang taun, redaksi majalah Mekar Sari dangunipun kalih taun, ugi nate dados ketua penyunting majalah sastra Jawa Pagagan. Samenika, piyambakipun dados redaksi pelaksana majalah Sempulur Dinas Kebudayaan DIY, Seksi publikasi HISKI Komda DIY, Koordinator Pembinaan Sanggar Sastra Jawa Yogyakarta, anggota dewan presidium Masyarakat Tradisi Bantul (MTB), Ketua Kesawa (Keluarga Alumni Bahasa Jawa), Ketua Penyunting Jurnal Kejawen. Padamelan sanesipun inggih menika: (1) pranatacara manten gaya “nyastra” lan (2) pengarang cerkak, cerbung, geguritan, novel, dongeng, lan esai basa Indonesia lan Jawi.

Buku-buku kagunganipun ingkang nate dipunterbitaken inggih menika: Jangka; Antologi Crita Cekak Pilihan (Yayasan Pustaka Nusatama), Kristal Emas; Antologi Geguritan (Yayasan Pustaka Nusatama), Mutiara Segegem; Antologi Crita Cekak (ed.) oleh Yayasan Swadana, Kembang Ing Mangsa Ketiga, Antologi Esai (Yayasan Swadana), Mutiara Wicara Jawa (Gadjah Mada University Press, Yogyakarta), Seksologi Jawa (WWS, Jakarta), Metode Pengajaran Apresiasi Sastra (Radhita Buana), Budi Pekerti dalam Budaya jawa (Hanindita), Mistik Kejawen (Narasi), Metodologi Penelitian Sastra (Pustaka Widyatama), dan Metodologi Penelitian Kebudayaan (Gadjah Mada Unversity Press), Mutiara Wacana Jawa (Gadjah mada University Press), Membaca, Menulis, dan Mengajarkan Sastra: Sastra Berbasis Kompetensi (Kota Kembang), Teori dan Metode Mengajarkan Sastra (Gelombang Pasang), Rasa Sejati; Misteri Seks Dunia Kejawen (Narasi), Buku Pinter Budaya Jawa (Gelombang Pasang), Budi Pekerti Jawa (Gelombang Pasang), Sampyuh, Seks Jawa Agung (Kunthul Press), Dunia Hantu Orang Jawa (Narasi), Tradisi Lisan Jawa (Narasi), Psikologi Sastra (Medpress), Laras Manis; Tuntunan Kerawitan Jawa (Kunthul), Tuntutan Pembelajaran Sanggar Sastra (Kuntul), Metodologi Penelitian Folklor (Media Presindo), dan Folklor Jawa (WWS, Jakarta), Metodologi Penelitian Sastra Bandingan (Bukupop Jakarta), Sastra Bandingan; Pendekatan dan Teori (Kuntul Press), Etika Hidup Orang Jawa (Narasi), 30 Metode Pembelajaran Bahasa dan Sastra Jawa (Gelombang Pasang). Kebatinan Jawa; Laku Hidup Utama Meraih Derajat Sempurna (Lembu Jawa), dan Kebatinan Jawa  dan Mistik Kejawen (Lembu Jawa).

Prestasi ingkang nate dipungayuh, juara II nyerat novel Yayasan Citra Pariwara Jateng kanthi irah-irahan Suket Teki; juara II Lomba Menulis Cagar Budaya, Juara harapan I Lomba Menulis Esai Sastra Yogya, juara harapan I Menulis Artikel Budaya Jarahnitra, Juara I Lomba Artikel Koran Pusat Bahasa Jakarta, dosen berprestasi tingkat Nasional (2005), panampi bebingah sastra Rancage 2006. Dados pambiwara wonten ing mapinten-pinten universitas, kadosta Universitas Kebangsaan Malaysia, UNS, UGM, Unesa, Unes, Univet, Brunei, Sulawesi Tenggara, Bangka, lan sapanunggalanipun. Samenika, piyambakipun lenggah wonten ing: (1) Dalem: Ngrukem, RT 18, Krandohan, Pendowoharjo, Sewon Bantul, HP. 08156805293, (2) Kantor: Jurusan Pendidikan Bahasa Daerah, FBS UNY, 55281, Telp. 550843, psw.12. email: suwardi_endraswara@yahoo.com

Cara Damel Jamu Beras Kencur "Spesial"

Jamu beras kencur inggih menika obat tradhisional khas saking Jawa ingkang nggadhahi ancas saged damel mantun pegel linu, masuk angin, lan menambah nafsu makan. Jamu beras kencur inggih menika jamu tradhisional ingkang kathah dipunremeni jalaran nggadhahi ambet ingkang khas, seger, saha raosipun boten pait. Beda sanged kaliyan jamu-jamu tradhisional sanesipun ingkang kawentar nggadhahi raos ingkang pait sarta ambetipun ingkang boten sedhep. Kangge saged angsal jamu beras kencur menika, panjenengan saged mundhut wonten ing toko-toko jamu, tiyang ingkang sadean jamu, utawi saged damel piyambak wonten ing dalem. Kangge damel jamu beras kencur piyambak menika caranipun gampil sanged. Ingkang sepisan panjenengan kedah nyamektakaken bahan-bahanipun langkung rumiyin. Bahan kangge damel jamu beras kencur inggih menika:

              ·         Beras 200 gram

              ·         Kencur 50 gram, dipunresiki

              ·         Toya ingkang umob/Jarang panas 100 ml

              ·         Jahe 50 gram, dipunresiki

              ·         Ron pandan 2 lembar

              ·         Kelabet ½ sendhok teh

              ·         Kapulaga 10 buah

              ·         Kemukus ½ sendhok teh

              ·         Gendhis abrit 300 gram

              ·         Toya pethak 1500 ml

              ·         Uyah sakcekapipun

Caranipun ngolah jamu beras kencur inggih menika:

1.        Wos dipunkumbah ingkang resik, lajeng dipuntirisaken

2.       Saksampunipun tiris, sangrai wos kala wau lajeng dipunkum wonten ing saklebeting toya ingkang sampun umob kirang langkung 2 jam, lajeng dipuntirisaken

3.        Sangrai jahe saha kencur

4.    Campur bahan-bahan kadosta wos, kencur, jahe, kapulaga, kemukus, kelabet, lan paringi uyah sekedhik lajeng dipuntumbuk mawi lumpang kaliyan alu utawi saged ngagem blender

5.    Damel larutan saking gendhis abrit saha pandan ngagem toya 1500 ml ngantos gendhisipun larut

6.    Lebetaken adonan jamu ingkang nomer 4 wonten ing saklebetipun larutan gendhis lajeng dipungodhog ngantos umob

7.        Dipunudhak ngantos rata lajeng geni dipunpejahaken

8.    Saring larutan jamu ingkang sampun dados wonten ing gelas/baskom kanthi ngginakaken kain saring supados ampasipun pisah

9.   Beras kencur sampun siap dipununjuk kanthi eca mumpung taksih anget utawi saged dipunlebetaken kulkas langkung rumiyin.

Dening: Priyo Nugroho (11205244025) PBD G 2011

Ringgit Wacucal

Ringgit wacucal menika salah satunggaling pagelaran ringgit ingkang mbabaraken lakon Mahabharata utawi Ramayana ingkang ringgitipun dipundamel saking walulang. Jinising ringgit menika ingkang dipunremeni sanged ing Tanah Jawa. Ringgit menika dipundamel saking walulang ingkang dipuntatah lan dipunentha kados dene manungsa. Umumipun ringgit wacucal menika nyariosaken lakon Wayang Purwa, ananging wonten  ingkang ngagem Cariyos Menak lan Babad Tanah Jawa, cariyos agami (Kristen, Buddha), perjuwangan, lan maneka warni cariyos sanesipun. Ringgit wacucal dipunlakokaken ing layar pethak kang sinebat kelir. Dene ringgit-ringgit menika dipuntancepaken ing debog wonten ing sisih tengen lan kiwanipun dhalang. Gamelan ingkang wonten ing sisih wingking ngiringi pagelaran menika. Pagelaran ringgit sampun dipunlampahi dening UNESCO rikala tanggal 7 November 2003, dados karya kabudayan ingkang edi peni ing babagan cariyos dongeng lan warisan ingkang wigatos sanged (Masterpiece of Oral and Intangible Heritage of Humanity), UNESCO ugi nyuwun supados Indonesia saged njagi warisan budaya menika.

Ringgit menika boten namung sumebar ing Jawa kemawon, ananging ugi ing tlatah sanes ing Nuswantara. Ringgit wacucal sumebar ing tanah Jawa ugi perangan sanes ing Nuswantara, ananging ringgit menika langkung dipunremeni dening tiyang Jawa Tengah lan saperangan Jawa sisih wetan. Ing antawisipun panggenan setunggal lan sanesipun gadhah gagrag piyambak-piyambak, ingkang ageng piyambak Gagrag Ngayogyakarta lan Gagrag Surakarta. Gagrag Banyumas lan Gagrag Pesisiran ugi kawentar ing tlatahipun piyambak.

Ing jaman samenika, pagelaran ringgit angsal ewah-ewahan. Campursari lan dhagelan mlebet ing antawisipun pagelaran kala wau. Amargi ringgit sampun mlebet dados acara televisi, dangunipun pagelaran ingkang asli sedalu natas saged dipunkirangi dados sawetawis jam kemawon. Ringgit wacucal ugi asring sinebat ringgit purwa. Asalipun cariyos inggih menika saking kitab Mahabharata lan Ramayana ingkang dipunserat dening Mpu Sedah, Mpu Panuluh, lan Mpu Kanwa.

Ringgit wacucal umumipun dipundamel saking bahan lulang kebo ingkang sampun dipunproses dados lulang lembaran, saben setunggal paraga ringgit mbetahaken watara ukuran 50 x 30 cm lulang lembaran ingkang saklajengipun dipuntatah ngangem pirantos arupi wesi lancip. Wesi waja menika dipundamel langkung rumiyin kanthi maneka wangun lan ukuran, wonten ingkang lancip, pipih, alit, ageng lan wangun sanesipun ingkang nggadhahi ancas beda-beda. Wosipun pirantos kala wau kangge damel maneka bolongan ukiran wonten ing lembaran ringgit. Saksampunipun dipunpasang perangan badan sanesipun inggih menika asta. Asta ringgit dumados saking kalih perangan inggih menika lengen nginggil lan ngandhap, saengga asta saged dipunobahaken kadosta obahing asta manungsa. Gagang ringggit dipundamel saking bahan sungu kebo utawi sapi. Asta ringgit ugi dipuncaosi gagang supados dhalang saged ngobahaken tasta ringgit kasebat.

Pakeliran utawi pagelaran ringgit wacucal mbetahaken pirantos inggih menika:

·         Cempala: thuthukan dhalang kangge ngiringi antawacana saha pacelathon ing lakon.

·         Kelir: layar pethak ingkang dipunbeber kangge gobahaken wayang.

·         Blencong: senthir kangge damel pewayangan, ing jaman samenika wonten wancinipun senthir dipunsulih ngangem petromax utawi lampu listrik.

·         Kepyak: dipundamel saking kuningan kangge iringanipun dhalang.

·         Kothak: wadhah wayang lan kangge dipunthuthuk Cempala.

·         Gedebog/Debog: kangge tancepaning wayang.

·         Gamelan: kangge ngiringi pagelaran wayang.

Dhalang wonten ing donya pewayangan dipunartosaken minangka tiyang ingkang nggadhahi keahlian khusus kangge ngobahaken boneka wayang/ringgit (ndhalang). Keahlian kasebat adatipun saking bakat turun – temurun/warisan saking leluhuripun. Putranipun dhalang menika badhe saged ndhalang tanpa sinau kanthi formal. Piyambakipun ndherek bapakipun rikala saweg ndhalang kanthi mbetakaken pirantos, nata panggung, ngatur wayang (nyimping), dados pengrawit, utawi lenggah wonten ing sakwingkinging bapakipun kangge paring pambiyantu nyepakaken ringgit ingkang badhe dipunmainaken. Dhalang inggih menika sutradara, panyerat lakon, narator, pemain karakter, penyusun iringan, seorang “penyanyi”, penata pentas, penari lan sapanunggalanipun. Dudutanipun dhalang inggih menika tiyang ingkang gadhah kemampuan ganda, lan ugi sinebat manager, utawi tiyang ingkang mimpin wonten ing pagelaran dhumateng para anggotanipun (Ki Bambang Asmoro). Dhalang-dhalang ringgit wacucal ingkang sampun kawentar sanged lan dados legenda antawisipun almarhum Ki Narto Sabdo (Semarang, gaya Solo), almarhum Ki Surono (Banjarnegara, gaya Banyumas), Ki Timbul Hadi Prayitno (Yogya), almarhum Ki Hadi Sugito (Kulonprogo, Jogjakarta), Ki Soeparman (gaya Yogya), Ki Anom Suroto (gaya Solo), Ki Manteb Sudarsono (gaya Solo), Ki Enthus Susmono, Ki Agus Wiranto, menawi Pesinden ingkang legendaris inggih menika almarhumah Nyi Tjondrolukito.

Dening: Priyo Nugroho (11205244025) PBD G 2011